bbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbb
پلاستیک کشت چیست
پلاستیک کِشت (معروف به مالچ پلاستیکی یا فیلم مالچ) ورق نازک پلاستیکی است که روی بستر یا پشته‌های کشت پهن می‌شود تا رطوبت خاک
حفظ شود، علف‌های هرز مهار شوند، دمای خاک بهینه بماند و تمیزی میوه/بوته حفظ شود. معمولاً قبل از نشاکاری یا کشت، نوار آبیاری قطره‌ای
زیر آن قرار می‌گیرد و سوراخ‌هایی برای هر بوته ایجاد می‌شود. نام‌های رایج - مالچ پلاستیکی، فیلم مالچ، پلاستیک مالچ جنس و مشخصات معمول - جنس: پلی‌اتیلن سبک/خطی (LDPE/LLDPE)؛ گزینه‌های زیست‌تخریب‌پذیر هم موجودند (مانند ترکیبات PLA/PBAT/نشاسته). - ضخامت: حدود 20 تا 50 میکرون (برای یک فصل 25–30، برای کار سنگین‌تر 40–50). - عرض: متناسب با عرض پشته و فاصله ردیف‌ها (مثلاً 80–120 سانتی‌متر). - همراهی: بهترین عملکرد با آبیاری قطره‌ای زیر فیلم. مزایا - کاهش تبخیر و صرفه‌جویی در آب - کنترل مؤثر علف‌های هرز بدون علف‌کش - بهبود دمای خاک (گرم‌تر در اوایل فصل؛ یا خنک‌تر با رنگ‌های روشن در گرما) - تمیز ماندن میوه (مثل توت‌فرنگی) و کاهش بیماری‌های ناشی از تماس با خاک - یکنواختی رطوبت و رشد، پیش‌رس شدن محصول و غالباً افزایش عملکرد - برخی رنگ‌ها (نقره‌ای/بازتابی) می‌توانند فشار آفات مکنده مثل شته و مگس سفید را کاهش دهند محدودیت‌ها/چالش‌ها - مدیریت پسماند و ریزپلاستیک؛ نیاز به جمع‌آوری و بازیافت/دفع مناسب - خطر گرم‌شدن بیش‌ازحد خاک در مناطق بسیار گرم (باید رنگ مناسب انتخاب شود) - نیاز به بستر آماده و کشش صحیح تا از پارگی جلوگیری شود - در صورت استفاده از فیلم شفاف، علف‌های هرز می‌توانند رشد کنند (به‌جز در سولاریزاسیون) انتخاب رنگ مناسب (راهنمای سریع) - سیاه: کنترل قوی علف؛ کمی گرم‌کننده؛ انتخاب عمومی برای صیفی و سبزی. - نقره‌ای/سیاه: بازتاب نور، کمک به کاهش برخی آفات؛ مناسب مناطق گرم و محصولات حساس. - سفید/سیاه: سطح خنک‌تر در تابستان؛ برای جلوگیری از داغی خاک. - شفاف: عبور نور و گرم‌کردن زیاد؛ بیشتر برای گرم‌درمانی خاک (سولاریزاسیون پیش از کشت)، نه کنترل علف. نکات نصب 1) آماده‌سازی پشته‌های یکنواخت و نصب نوار تیپ. 2) پهن‌کردن فیلم با دستگاه مالچر یا دستی و دفن لبه‌ها با خاک. 3) ایجاد سوراخ‌ها متناسب با فاصله بوته‌ها و کاشت. 4) پایش آبیاری و دما؛ در گرمای شدید می‌توان از رنگ روشن‌تر یا سایه‌بان استفاده کرد. جایگزین‌ها - مالچ‌های آلی (کاه، خرده‌چوب)، کاغذ مالچ، منسوجات پلی‌پروپیلنی قابل استفاده مجدد. - اگر دغدغه محیط‌زیستی دارید، به فیلم‌های زیست‌تخریب‌پذیر با استاندارد EN 17033 توجه کنید.
bbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbb
چرا پلاستیک‌کشت در روش ترکیبی رشد اولیه را تسریع می‌کند
پلاستیک‌کِشت در «روش ترکیبی» (معمولاً ترکیب فیلم مالچ + آبیاری قطره‌ای/کودآبیاری و گاهی همراه با پوشش‌های ردیفی/تونل کم‌ارتفاع)رشد
اولیه را به چند دلیل تسریع می‌کند: - گرم‌کردن ناحیه ریشه
- فیلم‌های تیره (مثل مشکی) جذب تابش و کاهش تبخیر را زیاد می‌کنند و دمای خاک را معمولاً 2–4 درجه بالاتر از خاک بدون پوشش نگه می‌دارند
طبق قاعده Q10، هر 10 درجه افزایش دما می‌تواند سرعت فرایندهای متابولیکی ریشه را تقریباً دو برابر کند؛ پس همین 2–4 درجه می‌تواند
جوانه‌زنی ریشه‌زایی و جذب عناصر را noticeably تندتر کند. - پایداری رطوبت و کاهش تنش استقرار - کاهش تبخیر یعنی نوسان رطوبت کمتر و پتانسیل آبی پایدارتر؛ نشاها شوک کمتری می‌بینند، روزهای اول سریع‌تر ریشه می‌دهند و برگ‌ها
زودتر باز می‌شوند. - حذف رقابت علف‌های هرز - با مهار علف‌ها در همان ابتدای فصل، آب و عناصر غذایی بدون رقابت در اختیار محصول قرار می‌گیرد؛ همین مزیت در هفته‌های اول بیشترین
اثر را روی «پیش‌رسی» دارد. - هم‌افزایی با آبیاری قطره‌ای و کودآبیاری - نوار تیپ زیر فیلم، آب و کود را دقیق پای ریشه می‌رساند؛ با رطوبت یکنواخت، حرکت توده‌ای و انتشار عناصر (N، K، Ca…) بهتر انجام می‌شود
و کارایی مصرف کود بالا می‌رود. نتیجه: رشد رویشی اولیه پرقدرت‌تر. - بهبود ریزاقلیم بوته - کاهش پاشش خاک روی برگ و میوه، فشار برخی بیماری‌ها را کم می‌کند؛ فیلم‌های نقره‌ای/بازتابی هم می‌توانند استقرار آفات مکنده (شته، مگس سفید)
را در شروع فصل کاهش دهند؛ بوته انرژی بیشتری برای
رشد می‌گذارد. - مدیریت شوری و ساختار خاک - با قطع تبخیر سطحی، صعود مویینه و تجمع نمک در نزدیکی طوقه کمتر می‌شود (نمک‌ها بیشتر به لبه‌های فیلم رانده می‌شوند)، پس
استارت رشد در خاک‌های متمایل به شوری بهتر است. همچنین خاک زیر
فیلم کمتر دچار سله و تغییرات ساختاری می‌شود. - اثرات نوری اختصاصی رنگ‌ها - برخی رنگ‌ها نسبت قرمز/فروسرخ را تغییر می‌دهند (مثل مالچ قرمز در گوجه/توت‌فرنگی) و می‌توانند زودرسی و شاخه‌دهی را تعدیل کنند. - در صورت ترکیب با پوشش ردیفی/تونل - اگر «روش ترکیبی» شامل تونل کم‌ارتفاع/پوشش غیر بافته باشد، دمای هوای اطراف بوته هم 2–6 درجه افزایش می‌یابد و مجموع حرارت دریافتی (GDD)
بیشتر می‌شود؛ معمولاً چند روز تا دو هفته زودرسی
حاصل می‌شود. نتیجه معمول در محصولات گرمادوست (گوجه، فلفل، خربزه، طالبی، توت‌فرنگی): سبزینگی و استقرار سریع‌تر، گل‌دهی و برداشت زودتر (اغلب 7–14 روز)
و در بسیاری شرایط افزایش عملکرد 10–30%؛ البته بسته
به اقلیم، رنگ فیلم، مدیریت آبیاری/کود و تهویه متغیر است. نکته‌های عملی کوتاه - مناطق خنک: فیلم مشکی یا تیره؛ مناطق خیلی گرم: سفید/نقره‌ای برای جلوگیری از داغی خاک. - شفاف را برای سولاریزاسیون پیش از کشت نگه دارید، نه حین کشت (به‌جز موارد خاص). - اگر با پوشش ردیفی کار می‌کنید، ظهرها تهویه فراموش نشود تا گرمازدگی پیش نیاید.
bbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbb
چه شرایط خاک و آبیاری لازم است تا پلاستیک‌کاشت یا گلدانی نتیجه بهتری دهد
برای اینکه پلاستیک‌کاشت (مالچ پلاستیکی) یا کشت گلدانی بهترین نتیجه را بدهد، دو چیز کلیدی‌اند: خاک/بسترِ درست و آبیاریِ دقیق. راهنمای فشرده زیر
کمک می‌کند تنظیمات‌تان را سریع بهینه کنید. مقایسه سریع - پلاستیک‌کاشت (مزرعه): خاک طبیعی + مالچ پلاستیکی + نوار تیپ - گلدانی: بستر سبکِ بدون‌خاک در ظرف با زهکش عالی پلاستیک‌کاشت (مالچ پلاستیکی در مزرعه) - خاک مناسب - بافت: لوم شنی تا لوم با زهکش خوب؛ خاک‌های خیلی رُسی یا متراکم قبل از کشت با مواد آلی و شخم عمیق/ریزتراشی اصلاح شوند. - بستر: پشته‌های یکنواخت و کمی مرتفع (برای جلوگیری از آب‌ماندگی زیر پلاستیک). - pH و شوری: pH حدود 6–7 برای اغلب صیفی‌جات؛ آب آبیاری با EC ترجیحاً < 1 dS/m. در خاک‌های متمایل به شوری از تجمع نمک زیر فیلم
پیشگیری کنید (نکته‌های آبیاری پایین). - ماده آلی: 2–3% یا بیشتر؛ کمپوست کاملاً رسیده کمک می‌کند رطوبت یکنواخت بماند. - آبیاری/سیستم - تیپ زیر فیلم با فیلتر مناسب (حداقل 120 مش) و افت فشار یکنواخت؛ قطره‌چکان 1–1.6 لیتر/ساعت با فاصله 20–30 سانتی‌متر؛ برای پشته‌های عریض
از دو خط تیپ استفاده کنید. - پیش‌خیس: قبل از پهن‌کردن فیلم، بستر را تا نزدیکی ظرفیت زراعی برسانید تا تماس ریشه با رطوبت از روز اول تضمین شود. - برنامه‌ریزی - استقرار نشا (7–10 روز اول): نوبت‌های کوتاه و مکرر تا سطح رطوبت پایدار بماند و خاک زیر فیلم خشک‌و‌تر نشود. - پس از استقرار: بر اساس ETo×Kc یا سنسور رطوبت آبیاری کنید. اگر تنسیومتر دارید، آستانه قطع/وصل حدود: - خاک شنی: 10–20- کیلپاسکال - لوم: 20–35- کیلپاسکال - لوم رُسی: 30–45- کیلپاسکال - مدیریت شوری زیر فیلم - به‌دلیل کاهش تبخیر، نمک‌ها به لبه‌های فیلم رانده می‌شوند؛ هر 2–4 هفته یک «آبیاری شستشو» طولانی (ترجیحاً صبح زود) انجام دهید تا نمک از
ناحیه ریشه پایین برود. - پرهیز از گرمازدگی - در مناطق خیلی گرم از فیلم سفید/نقره‌ای استفاده کنید و زمان‌های آبیاری را به صبح/عصر ببرید. - نگهداری - هر هفته انتهای لوله‌ها را باز و شستشو دهید؛ اگر pH آب بالاست، اسیددهی ملایم دوره‌ای برای جلوگیری از رسوب مفید است. کشت گلدانی (گلدان/کانتینر) - بستر و گلدان - بستر بدون‌خاکِ سبک: ترکیب‌هایی مثل 40–60% کوکو/پیت + 30–40% پرلایت/پومیس + 10–20% کمپوست/پوست‌درخت. خاک باغچه در گلدان
نریزید (زهکش و تهویه ضعیف می‌شود). - pH هدف بستر: 5.8–6.5 برای اغلب سبزی‌ها/صیفی‌جات. گلدان با سوراخ‌های کافی و زیرگلدانی که آب اضافه آزادانه خارج شود. - اندازه گلدان پیشنهادی: گوجه 15–30 لیتر، فلفل 7–15 لیتر، خیار 10–20 لیتر؛ برای ریشه‌قوی‌تر، گلدان بزرگ‌تر بهتر. - آبیاری و تغذیه - اصل طلایی: هر نوبت آبیاری تا خروج 10–20% زه‌آب (برای شستشوی املاح)، سپس صبر تا سطح بالایی بستر شروع به خشک‌شدن کند. - بسامد: در گرما ممکن است روزانه؛ در هوای معتدل هر 1–3 روز. وزن گلدان یا رطوبت‌سنج ساده کمک‌کننده است. - تغذیه: «تغذیه مداوم» با محلول رقیق در هر آبیاری (مثلاً کود کامل 1–2 گرمی در لیتر) یا کود کندرها؛ هفته‌ای یک‌بار آبیاری فقط با آب برای شستشو. - کیفیت آب: EC آب بهتر است < 1 dS/m؛ اگر آب سخت است، از اسیددهی ملایم یا آب تصفیه‌شده برای محلول‌سازی کود استفاده کنید. - نکته‌های دما: گلدان‌های تیره در آفتاب داغ می‌شوند؛ عایق‌کردن یا انتخاب رنگ روشن کمک می‌کند. خطاهای رایج و راه‌حل‌ها - خاک سنگین/آب‌ماندگی زیر پلاستیک: پشته را بلندتر کنید، مواد آلی اضافه کنید، آبیاری را به پالس‌های کوتاه‌تر تقسیم کنید. - یکنواخت نبودن خیس‌شدن زیر فیلم: فاصله قطره‌چکان‌ها را کم کنید یا یک خط تیپ اضافه کنید. - تجمع نمک در پای بوته: دوره‌ای آبیاری شستشو، و اگر آب شور است، دورِ بوته سوراخ‌های کوچک برای فرار نمک‌ها باز کنید. - گلدانی و پوسیدگی ریشه: زهکش ناکافی یا آبیاری سنگین؛ به «چرخه خیس تا نزدیک خشک» برگردید و بستر را سبک‌تر کنید. چک‌لیست سریع - پلاستیک‌کاشت: بستر یکنواخت و مرتفع، پیش‌خیس، تیپ تمیز و فیلتر 120 مش، آبیاری کوتاه و مکرر در استقرار، شستشوی دوره‌ای نمک. - گلدانی: بستر سبک و هوادار، گلدان به‌اندازه، آبیاری تا زه‌آب 10–20%، تغذیه رقیق مداوم، کنترل دمای گلدان.
